Procedura zobowiązania do leczenia odwykowego
Leczenie osób uzależnionych co do zasady jest dobrowolne, a przymus leczenia może być nałożony wyłącznie przez Sąd. Sądami właściwymi do rozpatrywania spraw o przymusowe leczenie są wydziały rodzinne i nieletnich w Sądach Rejonowych.
Przepisy regulujące procedurę leczenia osób uzależnionych od alkoholu reguluje ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
Do Sądu złożyć wniosek mogą dwie instytucje:
– Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,
– Prokuratura.
Złożenie wniosku o przymusowe leczenie bezpośrednio do Sądu – a nie za pośrednictwem Komisji lub Prokuratury – spowoduje, że Sąd odrzuci taki wniosek, jako pochodzący od osoby nieuprawnionej.
Procedura zobowiązania do leczenia odwykowego jest jedną z wielu form motywowania osoby uzależnionej, by podjęła decyzję o poddaniu się terapii. Jest to niezwykle trudne zadanie ze względu na fakt, że osoby uzależnione budują świat, w którym funkcjonują, na mocnych fundamentach iluzji i zaprzeczeń. Wynika to z psychologicznych aspektów choroby alkoholowej. W miarę narastania problemu osoba nadużywająca alkoholu zaczyna izolować się od negatywnych sygnałów płynących z otoczenia oraz z własnego organizmu tak, aby bronić pozytywnego myślenia na swój temat. Dlatego też niezwykle ważna jest interwencja pochodząca z zewnątrz, by uświadomić osobie uzależnionej, że potrzebuje pomocy i powinna z niej skorzystać.
Przepisy ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi nie regulują zagadnień dotyczących kwestii związanych z motywowaniem do leczenia odwykowego. Powoduje to dużą dowolność, a istotną rolę odgrywa tu inicjatywa samej komisji w zakresie wypracowania dobrej skutecznej praktyki postępowania w takich przypadkach.
Przebieg procedury
Zgłoszenie
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, na przymusowe leczenie można skierować osoby, które w związku ze swoją chorobą alkoholową:
– powodują rozkład życia rodzinnego,
– powodują demoralizację nieletnich,
– systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny,
– uchylają się od obowiązku zaspakajania potrzeb rodziny.
Aby zgłosić osobę na przymusowe leczenie odwykowe należy złożyć wniosek do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
Wniosek może zgłosić członek najbliższej rodziny, ale również osoba niespokrewniona, której los osoby pijącej nie jest obojętny. Ponadto wniosek o leczenie mogą również złożyć instytucje, takie jak: ośrodek pomocy społecznej, policja, prokuratura, szkoła, zakład pracy.
We wniosku należy podać dane osobowe osoby kierowanej na leczenie oraz krótki opis sytuacji osoby nadużywającej alkohol, m.in:
- jak długo nadużywa napojów alkoholowych,
- jaki wpływ na rodzinę ma nadużywanie przez nią alkoholu (demoralizacja małoletnich dzieci, agresywność),
- czy zakłóca spokój lub porządek publiczny,
- czy w związku z nadużywaniem alkoholu osoba uchyla się od pracy,
- czy były wobec niej podejmowane interwencje Policji.
Wniosek należy podpisać i złożyć w siedzibie Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Warlubiu, ul. Dworcowa 15 w godzinach pracy Ośrodka
Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych ustala terminy spotkań, na które wzywane są osoby uzależnione oraz w zależności od sytuacji Komisja zaprasza osoby zgłaszające problem. W zależności od ich stanowiska Komisja podejmuje stosowną decyzję włącznie ze skierowaniem sprawy do Sądu Rejonowego o zastosowanie przymusowego leczenia.
Rozmowa motywacyjna
Na rozmowę motywacyjną zapraszani są zarówno wnioskodawca jak i osoba, której wniosek dotyczy. Stwarza to możliwość szerszego spojrzenia na problem oraz zapoznanie się z sytuacją z różnych punktów widzenia. Rozmowę taką przeprowadzają członkowie Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
Po zebraniu wywiadów i sporządzeniu notatek z rozmów osoba zgłoszona kierowana jest na badanie przez biegłych sądowych, które ma na celu ustalenie stopnia uzależnienia od alkoholu. Jeśli osoba zobowiązana do leczenia odwykowego na spotkaniu z komisją składa obietnicę, że podejmie dobrowolne leczenie i zgłosi się do placówki leczenia uzależnień, to Komisja systematycznie monitoruje realizację tego zobowiązania. W takim przypadku przedstawiana jest oferta poradni i stowarzyszeń, w celu wyboru najodpowiedniejszej formy pomocy.
Jeśli osoba uzależniona nie zgłasza się na wezwania, wówczas zaproszenie wysyłane jest ponownie i dopiero po dwukrotnym niestawiennictwie osobę kieruje się na badanie do biegłych sądowych.
Badanie w przedmiocie uzależnienia
Badanie w przedmiocie uzależnienia od alkoholu przeprowadza dwuosobowy zespół biegłych sądowych wpisanych na listę biegłych przy sądzie okręgowym, złożony z lekarza psychiatry i psychologa. Biegli mają wgląd w zgromadzoną dokumentację i na podstawie akt sprawy oraz rozmowy z osobą której sprawa dotyczy wydają pisemną opinię, która jest dowodem w sprawie w postępowaniu sądowym.
Zdarza się, że biegli nie stwierdzają uzależnienia od alkoholu, wówczas komisja umarza postępowanie, gdyż brak jest podstaw do skierowania sprawy na drogę sądową.
Jeżeli osoba nie zgłasza się dwukrotnie na wezwania do biegłych sądowych wówczas sprawa kierowana jest do sądu z wnioskiem o zobowiązanie do przymusowego leczenia odwykowego.
Skierowanie sprawy do sądu.
Wniosek o zastosowanie przymusowego leczenia odwykowego jest kierowany do sądu w następujących przypadkach:
– opinia biegłych potwierdza uzależnienie od alkoholu a osoba nie wyraża chęci podjęcia dobrowolnego leczenia,
– osoba dwukrotnie nie zgłosiła się na wezwanie do biegłych sądowych, a z informacji zgromadzonych w sprawie wynika, iż osoba nadużywa alkoholu.
Komisja nie posiada możliwości zmuszenia kogokolwiek do badania, natomiast uprawnienia takie przysługuje Sądowi, który w takich przypadkach stosuje doprowadzenie przez Policję.
Postępowanie przed sądem jest dla osoby uzależnionej bezpłatne, koszty sądowe ponosi Gmina. Sąd na podstawie zebranych dowodów może wydać następujące orzeczenie:
– oddalić wniosek, gdy osoba nie jest uzależniona,
– orzec obowiązek leczenia odwykowego w otwartym (niestacjonarnym) zakładzie leczniczym, lub w zakładzie zamkniętym (stacjonarnym, czyli na oddziale szpitalnym).
Sąd orzeka o obowiązku leczenia odwykowego w formie postanowienia, od którego przysługuje apelacja. Sądowy obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu trwa tak długo, jak tego wymaga cel leczenia, nie dłużej jednak niż dwa lata od uprawomocnienia się orzeczenia sądu. Na czas trwania obowiązku leczenia sąd może ustanowić nadzór kuratora.
