Procedura „Niebieskie Karty” to wielowymiarowa pomoc dla osób doznających przemocy w rodzinie. Obejmuje ogół czynności podejmowanych i realizowanych przez przedstawicieli jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, policji, oświaty i ochrony zdrowia, w związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie. Celem realizacji procedury jest dobro i bezpieczeństwo osób doznających przemocy w rodzinie, ale także skuteczna współpraca przedstawicieli różnych instytucji, które są zobowiązane do reagowania w przypadku wystąpienia przemocy domowej. Realizowane działania są indywidualnie dostosowywane do potrzeb danej rodziny. Procedura wynika z przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Szczegółowe warunki realizowania tej procedury, zadania służb oraz formularze niebieskich kart określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta”. Uruchomienie procedury może nastąpić z inicjatywy każdej osoby dotkniętej przemocą w rodzinie oraz osób mających wiedzę, że w danej rodzinie dochodzi do przemocy.
Uprawnienia do uruchomienia procedury "Niebieskie Karty" mają:
- policja,
- pracownik socjalny ośrodka pomocy społecznej,
- przedstawiciel ochrony zdrowia,
- przedstawiciel oświaty,
- przedstawiciel gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych.
Początkiem procedury jest wypełnienie formularza "Niebieska Karta-A", który zawiera dane osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą i osoby, co do której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc. Przy założeniu "Niebieskiej Karty A" osoba, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą otrzymuje formularz "Niebieska Karta B" zawierający podstawowe informacje dotyczące zjawiska przemocy w rodzinie oraz wskazanie miejsc, do których może się zwrócić o pomoc.
Wypełniony formularz Karty A jest bezzwłocznie, nie później niż w ciągu 7 dni przekazywany do Przewodniczącego Zespołu Interdyscyplinarnego. Przewodniczący Zespołu w ciągu 3 dni przekazuje informację o fakcie wpłynięcia Karty A pozostałym członkom Zespołu i powołuje grupę roboczą. Grupa robocza zaprasza na spotkanie osobę, co do której istnieje podejrzenie, że doznaje przemocy w rodzinie oraz wzywa osobę, co do której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie.
W trakcie spotkania z osobą, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą wypełnia się formularz "Niebieska Karta C", zawierający plan pomocy dopasowany do jej potrzeb i zadania dla poszczególnych służb a także podjęte przez nią zobowiązania. W planie pomocy może znaleźć się m.in. monitoring sytuacji rodzinnej przez dzielnicowego lub pracownika socjalnego, pomoc materialna, pomoc psychologiczna, pomoc prawna, złożenie wniosków do sądu.
Najważniejszym elementem procedury jest uświadomienie osobie pokrzywdzonej kilku faktów:
- za przemoc odpowiada osoba ją stosująca, ofiara nie ponosi winy;
- nikt nie ma prawa krzywdzić innych, niezależnie od powodów, które go do tego skłoniły,
- prawo chroni każdego, także w jego domu,
- osoby doznające przemocy we własnym domu nie są same – wiele osób i instytucji może i chce zaangażować się w ich ochronę,
- osoby dorosłe odpowiadają za bezpieczeństwo dzieci i innych osób zależnych (chorych, niepełnosprawnych), nawet jeśli same ich nie krzywdzą.
W czasie spotkania z osobą, co do której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie wypełniany jest formularz "Niebieska Karta D", w którym poza ustaleniami dotyczącymi rodzaju stosowanej przemocy, zawiera się informacje o zobowiązaniach jakie na siebie przyjmuje sprawca przemocy.
W czasie kontaktów z osobą stosującą przemoc warto jej uświadomić kilka faktów:
- niektóre zachowania, mimo że je lekceważymy lub usprawiedliwiamy, są przemocą i naruszają dobra innych osób,
- nic nie usprawiedliwia stosowania przemocy (nawet tzw. względy wychowawcze),
- stosowanie przemocy wobec osób najbliższych jest w Polsce surowo karane,
- przemoc jest stosowana instrumentalnie tam, gdzie człowiek nie radzi sobie z własnymi emocjami lub czuje się sfrustrowany, ale zachowania te można zastąpić innymi sposobami komunikowania bliskim swoich potrzeb,
- przemoc jest zachowaniem wyuczonym, co oznacza, że możemy jej się „oduczyć” a pomocni są w tym specjaliści prowadzący specjalistyczne programy, które mogą wprowadzić konstruktywne zmiany w życie osoby stosującej przemoc,
- zmiana zachowania może złagodzić konsekwencje prawne rozpoczętych postępowań lub powstrzymać wszczęcie kolejnych, a przede wszystkim może poprawić relacje z bliskimi.
Po zrealizowaniu indywidualnego planu pomocy oraz stwierdzeniu, że przemoc ustała lub w przypadku rozstrzygnięcia o braku przesłanek do prowadzenia procedury, następuje jej zakończenie.
